Εισήγηση
Στο Πρόγραμμα Επιμορφωτικού Σεμιναρίου
Με θέμα «καταναλώνω …άρα υπάρχω»
Του
ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΙΣΣΑΒΟΥ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΥ
Θέμα εισήγησης
«ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ
ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ ΔΟΜΗΣΗ»
Εισηγητής
ΝΤΙΝΟΣ Δ. ΔΙΑΜΑΝΤΟΣ
Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός
ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Τεχνικού ΕπιμελητηρίουΕλλάδας (Τ.Ε.Ε.) περιφ. Τμήμ. Κεντρ. & Δυτ. Θεσσαλίας
Αγιά , 11 Μαΐου 2007
Εισαγωγικά, θα μπορούσε να υπογραμμίσει κανείς ότι, η οικιστική ανάπτυξη αποτελεί μία αρχέγονη πρακτική του ανθρώπου. Μία συνήθεια που βασίστηκε κατ΄ αρχήν στην ικανοποί-ηση των στεγαστικών του αναγκών αλλά, ταυτόχρονα, και στο αίσθημα της επιβίωσης μέσα από την συνισταμένη καθημερινότητα της συμβίωσης.
Ήταν λοιπόν επόμενο, να δημιουργηθούν διαχρονικά, τα διάφορα μοντέλα της Οικιστικής διαβίωσης, που οδήγησαν στη σημερινή μορφή των αστικών και ημιαστικών κέντρων με τους αγροτικούς «δορυφόρους» τους.
Θα ήθελα επίσης, να τονίσω ότι, οι όποιες ανθρώπινες δραστηριότητες αναπτύσσονται μέ-σα στο Φυσικό Περιβάλλον. Και επειδή, αυτό το Περιβάλλον το «δανειστήκαμε» από τις επό-μενες γενεές, οφείλουμε κάθε παρέμβασή μας να διέπεται από την Αρχή της Αειφορίας και της Προστασίας του Περιβάλλοντος.
Ο συνυπολογισμός του Περιβάλλοντος στη Χωροταξική διαρρύθμιση και διαχείριση αποτε-λεί έναν από τους 5 στρατηγικούς άξονες του 6ου Κοινοτικού Προγράμματος για την περίοδο 2001-2010, με βάση την απόφαση 1600/2000 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμ-βουλίου της 22/7/2002.
Αρχικά, η άμεση προτεραιότητα κάλυψης επειγουσών στεγαστικών αναγκών οδήγησε τον άνθρωπο στην ανάπτυξη ενός δομημένου ιστού που στηρίζονταν στην ατομική ή συλλογική πρωτοβουλία λαμβάνοντας υπόψιν αφενός τα φυσικά χαρακτηριστικά του τόπου και τον προσανατολισμό αφετέρου, τις τεχνικές δυνατότητες που διέθεταν. Χαρακτηριστικό παρά-δειγμα είναι οι οικισμοί των νησιωτικών περιοχών και των ορεινών περιοχών, με οικισμούς συνεκτικούς αλλά, «άναρχους».
Οι πόλεις δε που αναπτύχθηκαν, αρχικά, προέκυπταν από ένα σχεδιασμό βασιζόμενο κυ-ρίως, στο ρυμοτομικό σχέδιο ( σχέδιο που όριζε τα οικοδομικά τετράγωνα και τους δρόμους) και στους όρους και περιορισμούς δόμησης ( μέγιστη δυνατότητα κάλυψης του οικοπέδου, μέγιστο ύψος κτιρίου, μέγιστο αριθμό μ2 δόμησης κά Αναπτύσσονταν δε στο χώρο χωρίς κανένα όρο ή κανονισμό μορφολογικού χαρακτήρα, ενώ, δεν λαμβάνονταν υπόψιν η χωρική διάσταση και ανάπτυξη τους με βάση ορισμένα χαρακτηριστικά δεδομένα ( άξονες, παραλιακά μέτωπα κά).
Η ανάπτυξη νέων αντιλήψεων τόσο για τη βιώσιμη ανάπτυξη όσο και για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, σε συνδυασμό με την οικονομική άνοδο και την ραγδαία εξελισσόμενη τεχνολογία, μας οδήγησαν στην εξέταση νέων παραμέτρων και την εξεύρεση νέων εργαλείων για την αναβάθμιση του σχεδιασμού των πόλεων.
Η αυξητική τάση του αριθμού των κατοίκων και η διαμόρφωση νέων απαιτήσεων διαβίω-σης στη σημερινή εποχή οδήγησαν το Οικιστικό ζήτημα στο θέμα της άμεσης επέκτασης του οικιστικού ιστού. Ενώ, η επιδίωξη- απαίτηση βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολιτών σε συνδυασμό με την διαρκώς αυξανόμενη Περιβαλλοντική συνείδηση που αναζητά την ελαχι-στοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων από οπτική, ατμοσφαιρική, ηχητική και κάθε άλλη ρύπανση, επικέντρωσαν το ενδιαφέρον για το σχεδιασμό και προγραμματισμό της Οικιστικής Ανάπτυξης και σε άλλα ζητήματα πέραν της απλής ικανοποίησης της στεγαστικής ανάγκης.
Ζητήματα που έχουν να κάνουν με την διαμόρφωση μίας μορφολογικής και αισθητικής εικόνας του οικιστικού περιβάλλοντος, στην προστασία και ανάδειξη των πολιτιστικών και ιστορικών στοιχείων ως σημεία αναφοράς, την ανάπτυξη των κοινωνικών δομών της πόλης με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση των ελεύθερων χώρων, την χρήση νέων μεθόδων και τεχνολογιών που δημιουργούν συνθήκες ανάπτυξης μίας δόμησης πιο φιλικής προς το περι-βάλλον και με καλύτερη ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, και βέβαια όλα αυτά με ανθρωπο-κεντρικό στόχο την ποιοτική και ισότιμη για όλους διαβίωση σε ένα οικιστικό μοντέλο που η ανθρώπινη επικοινωνία και συναναστροφή καθώς και, η προσπελασιμότητα και η προσβασι-μότητα σε ότι παρέχει να είναι αυτονόητα δυνατή από τον κάθε πολίτη.
Είναι νομίζω αντιληπτό από τον καθένα ότι, στα πλαίσια μίας Οικιστικής Οργάνωσης και Ανάπτυξης, πέραν από το Δημόσιο συμφέρον αναπτύσσονται και ιδιωτικά συμφέροντα. Και βέβαια, μέσα στα Συνταγματικά πλαίσια, το όποιο κανονιστικό θεσμικό εργαλείο οφείλει να προασπίζεται το δημόσιο συμφέρον αλλά, και την ελευθερία του ατόμου σε όλες τις λειτουρ-γίες και δραστηριότητές του μέσα από ένα θεσμικό περιβάλλον κανόνων και ελέγχου τήρησης αυτών.
Ας δούμε τα εργαλεία και τις δυνατότητες που μας παρέχουν για τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό στη χώρα μας.
Η πρώτη συγκροτημένη και πρωτοποριακή θα έλεγα προσπάθεια θέσπισης ενός θεσμικού εργαλείου που καθόρισε τις κατευθύνσεις μίας Χωροταξικής, Περιβαλλοντικής και Οικιστικής Πολιτικής ήταν ο νόμος 1337/83, γνωστός και ως νόμος Τρίτση.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, εγκρίθηκαν ο Ν. 2508/97, περί «Βιώσιμης οικιστικής ανάπτυξης των πόλεων και των οικισμών της χώρας» (ΦΕΚ 124 Α 13-06-1997), ο οποίος κάλυψε ανεπάρκειες του Ν1337/83 και ο Ν. 2742/99 περί «Χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης» (ΦΕΚ 207 Α 07-10-1999).
Σύμφωνα με αυτό το θεσμικό πλαίσιο η Οικιστική Οργάνωση και ο Πολεοδομικός Σχεδια-σμός πραγματοποιείται σε δύο επίπεδα:
1. Το Ρυθμιστικό Σχέδιο (ΡΣ), που προβλέπεται για συγκεκριμένα μεγάλα αστικά κέντρα, μεταξύ αυτών και η Λάρισα. Να ενημερώσω στο σημείο αυτό ότι, ήδη πριν λίγες μέρες υπογράφηκε η σύμβαση από το ΥΠΕΧΩΔΕ ανάθεσης της μελέτης του ΡΣ Λάρισας, που περιλαμβάνει πέραν της πόλης και ευρύτερη περιοχή του νομού, πλην των παραλιακών δήμων και της Ελασσόνας.
2. Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) για τον αστικό και περιαστικό χώρο ή το Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης «ανοικτής πόλης» (ΣΧΟΟΑΠ) για τον μη αστικό χώρο.
Να σημειώσω εδώ ότι, το πρώτο επίπεδο αφορά τις γενικές κατευθύνσεις και αρχές χωρικής ανάπτυξης και χρήσεων ενώ, το δεύτερο επίπεδο αποτελεί την εξειδίκευση και εφαρμογή του πρώτου επιπέδου.
Στα πλαίσια δε της δυνατότητας Οικιστικής Ανάπτυξης μέσω ιδιωτικής πρωτοβουλίας σε ιδιωτικές εκτάσεις, ο Ν2508/97 δίνει τη δυνατότητα καθορισμού των εκτάσεων αυτών ως «Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ) μέσα από τα εγκεκριμένα ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ.
Αντίστοιχη πρόβλεψη υπάρχει και για την Οικιστική ανάπτυξη εκτάσεων Οικοδομικών Συνεταιρισμών.
Πέραν του γενικού θεσμικού πλαισίου Οικιστικής Ανάπτυξης, το δομημένο περιβάλλον παράγεται μέσα από ένα εκτεταμένο πλαίσιο κανονισμών που με ένα πλήθος παραμέτρων Επιστημονικών δεδομένων και αντικειμενικών δεσμεύσεων οριοθετούν και διασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος και την ποιότητα των κατασκευών, ενώ, ρυθμίζουν και τις σχέσεις ή και αντιθέσεις μεταξύ του ιδιωτικού και δημόσιου συμφέροντος.
Είναι δεδομένη πάντως, η έκταση και η πολυπλοκότητα της πολεοδομικής νομοθεσίας αφού αφορά ένα σύνθετο αντικείμενο «νομικό-τεχνικό-διοικητικό».
Και εδώ θέλω να τονίσω ότι, η επιτυχής εφαρμογή από το κράτος και κυρίως τον πολίτη μίας Οικιστικής Πολιτικής και νομοθεσίας προαπαιτεί τέσσερα πράγματα να συμβούν:
• Να εφαρμοσθεί η νομοθετική κωδικοποίηση των Πολεοδομικών διατάξεων αλλά, και παράλληλα, να θεσπισθεί διαρκής Κωδικοποίηση όχι μόνο της Πολεοδομικής Νομοθεσίας αλλά και των ερμηνευτικών εγκυκλίων, και,
• Να γίνει μία Διυπουργική προσπάθεια αποσαφήνισης και συσχέτισης του ευρύτερου θεσμικού πλαισίου, με απώτερο στόχο την ενημέρωση του πολίτη για το τι ισχύει και σε ποια όρια νομιμότητας μπορεί να κινηθεί.
• Να ολοκληρωθεί επιτέλους και στη χώρα μας, το Εθνικό Κτηματολόγιο. Ένα θεσμικό εργαλείο καταγραφής όλων των ιδιοκτησιών ( δημοσίων και ιδιωτικών). Ήδη, με την τελευταία νομοθετική ρύθμιση του ΥΠΕΧΩΔΕ το μεγαλύτερο από τα μεγάλα έργα όπως το αποκαλούμε, έχει μπει σε διαδικασία υλοποίησης με σαφές χρονοδιάγραμμα.
• Να ολοκληρωθεί το θεσμικό πλαίσιο με τα Ειδικά Χωροταξικά ( πχ αυτό του τουρισμού, των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας κά), προσπάθεια που τα τρία τελευταία χρόνια εντατικοποιήθηκε με θεαματικά αποτελέσματα από το ΥΠΕΧΩΔΕ.
Σε όλον αυτόν τον γενικό σχεδιασμό και την Οικιστική Ανάπτυξη μέσα σε πλαίσιο κανό-νων, όρων και περιορισμών, είναι γνωστή η διαχρονική «παθογένεια» της Ελληνικής Επι-κράτειας, και δεν είναι άλλη από την Αυθαίρετη δόμηση.
Ένα φαινόμενο που ταλανίζει τη χώρα μας για πέντε και πλέον δεκαετίες, και που εν τη γενέσει του δημιουργήθηκε ως επόμενο της ανετοιμότητας του ελληνικού κράτους να ικανο-ποιήσει τις στεγαστικές ανάγκες μεγάλου αριθμού μετακινούμενων πολιτών, μετά από βίαια ιστορικά γεγονότα ( πόλεμοι, πρόσφυγες). Σ΄ αυτό συνετέλεσε επιπλέον, και η στρεβλή ανά-πτυξη που ακολουθήθηκε στα πρώτα χρόνια ελεύθερου κράτους, πολιτική που διαιώνισε το πρόβλημα με αποτέλεσμα να μετράμε διαχρονικά αρκετές γενιές αυθαιρέτων.
Με λίγα λόγια, η αυθαίρετη πολεοδομική πρωτοβουλία αντικατέστησε την έλλειψη εθνικής στεγαστικής πολιτικής μέσα από ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού και κτηματολογίου και φυσικά και διάθεση των απαιτούμενων πόρων.
Το Τεχνικό Επιμελητήριο είχε επισημάνει το πρόβλημα της αυθαίρετης δόμησης από το 1958, από την τότε θέσπιση σχεδίου πόλεως στην εν λόγω Υπηρεσία Οικισμού με τίτλο « Λει-τουργία Πολεοδομικών Γραφείων- Αστυνομία Κατασκευών- Προώθηση της Τεχνικής και των Τεχνικών εις Επαρχίας».
13 χρόνια μετά την λήξη της γερμανικής κατοχής, το ΤΕΕ επεσήμανε με στοιχεία το πρόβλημα των 15558 αυθαίρετων επί συνόλου 42735 ιδιωτικών κατασκευών ( δηλ. 36,4%), ότι αποτελεί πληγή για το Περιβάλλον, την Εθνική Οικονομία και το κοινωνικό σύνολο.
Μία προσπάθεια ταξινόμησης των αυθαίρετων κατασκευών θα κατέτασσε τα αυθαίρετα :
• Σε περιοχές που επιτρέπεται η δόμηση
• Σε περιοχές που δεν επιτρέπεται η δόμηση
• Σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές
• Σε «μικρο παραβάσεις» που αφορούν κυρίως παραβάσεις του κτιριοδομικού κανονισμού, ή μικρο προσθήκες ή μετατροπές χρήσης σε νόμιμα υφιστάμενα κτίσματα.
Θέλω να ξεκαθαρίσω εδώ μία βασική μου άποψη: η αυθαίρετη δόμηση είναι κατ΄ εξοχήν και διαχρονικά ένα πολιτικό ζήτημα, και θα έλεγα και ζητούμενο, όχι από τον πολίτη που προφανώς θέλει απλά να ικανοποιήσει τις άμεσες ανάγκες του και χωρίς να φοβάται ή να πληρώνει διαρκώς και ακριβότερα την ανάγκη του που του έγινε φόβος. Αλλά, ζητούμενο από την πολιτική εξουσία, που θέλει διαχρονικά την πολιτική ομηρία κάτω από την ενδεχόμενη «εξυπηρέτηση νομιμοποίησης», καλύπτοντας ταυτόχρονα και την αδυναμία τήρησης του θεσμικού πλαισίου μέσα από ένα μικρής δυνατότητας στην καλύτερη περίπτωση, ή και δια-βρωμένο αρκετές φορές κρατικό μηχανισμό ελέγχου.
Τι πρέπει να γίνει για να μειωθεί το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης;
Πολύ απλά,
• Άμεση ολοκλήρωση του Χωρικού Σχεδιασμού με ισόρροπη χωρική Ανάπτυξη
• Άμεση ολοκλήρωση του Εθνικού Κτηματολογίου
• Ταχύτερες διαδικασίες επεκτάσεων πόλεων και ένταξης περιοχών για συγκεκριμένες δραστηριότητες
• Αστική ανανέωση υποβαθμισμένων αστικών περιοχών, συμπεριλαμβανομένων των κέντρων πόλης και των βιομηχανικών περιοχών
• Συνεργασία των κεντρικών δήμων με τους όμορους, κυρίως μικρότερους δήμους
• Ορθολογική διαχείριση και αντιμετώπιση των στεγαστικών αναγκών των πολιτών
• Αναβάθμιση της Δημόσιας Διοίκησης, σε Επιστημονικό προσωπικό, χρήση νέων τεχνολογιών και κυρίως, νοοτροπία
• Κατανομή των ευθυνών και επιμερισμός σε όλους τους συντελεστές μίας αυθαίρετης κατασκευής, από τον ιδιοκτήτη και τους υπεύθυνους τεχνικούς μέχρι και τον τελευταίο εργατοτεχνίτη
• Συνεχείς και αξιόπιστοι έλεγχοι σε ΟΛΕΣ τις κατασκευές, τουλάχιστον σε δύο στάδια κατά την κατασκευή ( αποπεράτωση χτισιμάτων και στο τέλος με την ηλεκτροδότηση) και πάντα κατά την όποια ιδιοκτησιακή μεταβολή ( μεταβίβαση ή υποθήκη)
Κυρίες και κύριοι,
Είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για ότι συντελείται γύρω μας. Κυρίως, όμως, και πρώτιστα το Κράτος και οι υπεύθυνοι Επιστημονικοί Φορείς. Το Τεχνικό Επιμελητήριο, ως θεσμοθετημένος τεχνικός σύμβουλος της πολιτείας, αλλά και της Κοινωνίας θα έλεγα, προσπαθεί στα 80 και πλέον χρόνια της παρουσίας του να δρα ως Προμηθέας και όχι ως Επιμηθέας. Και θα συνεχί-σουμε να το κάνουμε, διότι, θεωρούμε ότι, πέρα από την κατοχή της Επιστημονικής γνώσης και τεκμηρίωσης ήμαστε η συνείδηση και το αποκούμπι πολλές φορές, των πολιτών.
Σας ευχαριστώ από καρδιάς για την τιμητική πρόσκληση συμμετοχής στην σημαντική αυ-τή εκδήλωση, σας συγχαίρω για την αξιέπαινη πρωτοβουλία σας, και ζητώ θερμά συγνώμη για το απροσδόκητο πρόβλημα που δεν επέτρεψε την φυσική μου παρουσία. Ιδιαίτερα η στε-ναχώρια για την απουσία μου βαρύνει εμένα, διότι, η Αγιά είναι όχι απλά μητρογονικός μου τόπος, αλλά, τόπος με αναμνήσεις και ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου.
Σας ευχαριστώ πολύ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου